ABD Başkanı Joe Biden’ın Ukrayna’ya anti-personel mayınları sağlama ve Rus topraklarında uzun menzilli füzelerin kullanımına müsaade verme kararı, Rus ordusunun cephe çizgisindeki kazanımlarını hızlandırdığı bir devirde geldi.
Savaş Araştırmaları Enstitüsü (ISW) bilgileri, Rusya’nın geçen yıla kıyasla 2024’te altı kat daha fazla toprak elde ettiğini ve ülkenin doğusundaki Donbas bölgesinde yer alan Ukrayna’nın stratejik lojistik merkezlerine hakikat ilerlediğini gösteriyor.
Bu ortada, Ukrayna’nın Rusya’nın Kursk bölgesinde giriştiği sürpriz taarruzda da bocalamalar yaşanıyor.
Uzmanlar hücumun muvaffakiyetini sorgularken, bir uzman Ukrayna’nın asker külfeti düşünüldüğünde “stratejik bir felaket” nitelemesini kullandı.
Bütün bu gelişmeler, ABD’de Donald Trump idaresinin iktidara geleceği ve belirsizliğin arttığı bir periyotta yaşandı.
ABD’nin seçilmiş başkanı Ocak ayında görevi devraldığında savaşı bitireceğini söylemişti ve kimileri Trump’ın Ukrayna’ya askeri yardımı büsbütün kesebileceğinden kaygılanıyor.
- Biden Ukrayna’ya kara mayını verilmesini onayladı
- Ukrayna birinci defa Rusya topraklarına ABD’nin verdiği uzun menzilli füzeler fırlattı
Rusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki ilerleyişi
Savaşın birinci aylarında cephe çizgisi süratle değişti ve Rusya’nın birinci toprak kazanımı akabinde, Ukrayna’nın karşı atağıyla geri püskürtüldü.
Ancak 2023 boyunca her iki taraf da kıymetli bir ilerleme sağlayamadı.
Fakat ISW’nin yeni dataları, 2024’te istikrarın Rusya lehine değiştiğini gösteriyor. ISW tahlillerini teyitli toplumsal medya manzaraları ve askeri hareketlilik haberlerine dayandırıyor.
ISW’nin bilgileri Moskova’nın bu yıl şu ana dek 2700 kilometrekarelik Ukrayna toprağı ele geçirdiğini gösteriyor. Rusya, geçen yılın tamamında yalnızca 465 kilometrekarelik bir bölgeyi ele geçirebilmişti.
BBC’ye demeç veren Kings College London’dan savunma araştırmacısı Dr. Marina Miron, Rusya bu süratle ilerlerse, Ukrayna’nın doğu cephesinin “çökmesi” ihtimali bulunduğunu belirtti.
1 Eylül- 3 Kasım ortasında Rus güçlerinin 1000 kilometrekareden fazla toprak ele geçirmesi, Rusya’nın taarruzunun son aylarda hızlandığını gösteriyor.
Rus ilerlemesinin büyük kısmı Harkov bölgesindeki Kupiansk ve Kurakhove’de gerçekleşiyor. Buralar, Donestk bölgesindeki kıymetli ikmal merkezi Povrosk’a sıçrama tahtası olarak görülüyor.
- İsveç, Norveç ve Finlandiya’da ‘savaşta sağ kalma’ kitapçıkları dağıtılıyor
Kupiansk ve Oskil Irmağı’nın doğusundaki bölgeler 2022’deki Harkov hücumunda geri alınmıştı, fakat Rusya kademe aşama bu alanları ele geçirdi.
İngiltere Savunma Bakanlığı’nın geçtiğimiz günlerdeki istihbarat güncellemesinde, Rus güçlerinin Kupiansk’ın kuzeydoğudaki dış mahallelerini almaya çalıştığı belirtildi.
13 Kasım’da paylaşılan ve BBC’nin teyit ettiği imajlar bu tahlille uyumlu. Görüntüde bir Rus zırhlı konvoyu Kupiansk’taki kıymetli bir köprüye 4 kilometre kadar yaklaştıktan sonra püskürtülüyor.
Bu durum, Rusların bölgenin denetimini ele geçirdiği manasına gelmese de, Ukrayna savunma çizgilerinin ne kadar çok baskı altında olduğunu gösteriyor.
Öte yandan Rusya, iki yıllık çabadan sonra Ekim’de değerli ikmal sınırlarına hakim pozisyondaki Vuhledar kentinin geri alınmasından bu yana, Kurakhove bölgesine yığınak yapıyor.
Ukrayna güçleri şu ana dek kentin güney ve doğusundaki hücumları püskürttü. Lakin cephe sınırı giderek yaklaşıyor ve Rusya ayrıyeten kenti kuzey ve batıdan kuşatmaya çalışıyor.
Ukrayna Genelkurmayı’nın eski stratejik iletişim başkanı Albay Yevgeni Sasiko, Rusya’nın kentin etrafına “güçlü çeneler” yerleştirdiğini ve çökene dek savunmayı “çiğneyeceğini” belirtti.
BBC’nin teyit ettiği, kentten gelen imajlar yıkımı ve meskun mahallerin büyük hasar aldığını gösteriyor.
ISW, Moskova’nın Ukrayna’da şu anda toplam 110.649 kilometrekarelik bir alanı denetim ettiği sonucuna varıyor.
Ukrayna güçleri ise Kursk saldırısının birinci ayında yalnızca 1.171 kilometrekarelik bir alanı ele geçirdi. Daha sonraysa, Rus güçleri bu alanın yaklaşık yarısını geri aldı.
Toprak kazanımlarına rağmen, Rusya’nın ilerlemesi büyük bir maliyeti beraberinde getirdi.
BBC Rusça’nın tahliline nazaran Rusya’nın Şubat 2022’deki Ukrayna işgalinde en az 78.329 Rus askeri öldü. Rusya’nın bu yılın Eylül-Kasım ayları ortasındaki kaybı, geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran bir buçuk kattan daha fazlaydı.
Kayıpların, Rus kumandanların askerleri Ukrayna mevzilerinin üzerine dalga dalga gönderdiği taktikleri nedeniyle arttığı da belirtiliyor.
Rus ilerlemesine rağmen, birtakım uzmanlar aslında hücum suratının hala yavaş olduğu görüşünde.
Askeri uzman David Hendelman, doğudaki Ukrayna güçlerinin cephenin çökmesini önlemek, asker ve materyal tasarrufu yapmak için yavaş yavaş geri çekildiklerini belirtiyor.
- Trump: ‘Zelenskiy tarihin en büyük pazarlamacısı, ABD’ye her gelişinde 60 milyar dolarla dönüyor’
Kursk hamlesi
Ukrayna, Ağustos ayında Rusya’nın Kursk bölgesine sürpriz bir saldırı başlattı. Rusya’nın karşılık vermekte neden bu kadar uzun müddet beklediği net değil. Akında Ukrayna güçleri huduttaki birtakım bölgeleri süratle ele geçirmişti.
Dr. Miron, Kursk saldırısı devam ettikçe Kremlin’in içeride bir siyasi bedel ödediğini, Rus genelkurmayının ise birlikleri başka yerlerde kazanımlar elde ederken, Ukrayna güçlerini Kursk’ta tutmayı tercih ettiğini kaydediyor.
Ancak Moskova, şu anda kaybettiği kendi topraklarını geri almaya kararlı. Bölgeye 50 bin asker konuşlandırıldı.
Kursk bölgesinden gelen teyitli görüntüler şiddetli çatışmalar yaşandığını, Rusya’nın hem asker hem de materyal manasında ağır kayıplar verdiğini gösteriyor. Fakat datalar tıpkı vakitte, Ukrayna’nın bölgedeki denetiminin daraldığı konusunda da açık.
ISW bilgilerine nazaran Ekim ayının başından bu yana Rusya karşı ataklarında 593 kilometrekarelik alanı geri aldı.
Kursk saldırısı, önemli kayıplar yaşandığı bir periyotta Ukrayna’nın moraline büyük katkı yapmıştı ve operasyonun cüreti, düşmanı şaşırtma ve hasar verme kabiliyetini hatırlatıyordu.
Ancak Dr. Miron Kursk saldırısının Ukrayna için hem “taktik deha” hem de “stratejik bir felaket” olduğunu söylüyor.
“Tüm fikir, potansiyel müzakereler öncesi biraz siyasi avantaj sağlamak, askeri manada da Rus güçlerini Donbas bölgesinden çıkıp, Kursk’u kurtarmaya zorlamaktı. Şu andaysa, bunu yerine Ukrayna güçlerinin Kursk’ta takılıp kaldıklarını görüyoruz.”
Kiev’in kimi en tecrübeli ve tesirli birliklerinin Kursk’ta savaştığı biliniyor. Batı’nın ileri teknolojiyle donattığı mekanize birlikler de Kursk’taki akına katıldı.
Ukraynalı başkanlar, Kursk saldırısının Moskova’yı Ukrayna’nın doğusundaki güçlerinin bir kısmını tekrar konuşlandırmaya zorlayacağını ve böylelikle buradaki Rus ilerleyişini yavaşlatmayı umduklarını söylemişti. Uzmanlar bunun yerine, Ukrayna’da çatışmaların çok ağır olmadığı yerlerdeki Rus birliklerinin kaydırıldığını söylüyor.
BBC’ye konuşan Milletlerarası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nden Yurri Clavilier “Cephenin farklı bölümlerinden Ukraynalı askerlere nazaran Kursk’a destek gönderilen Rus birlikleri asıl olarak Herson ve Zaporijya’dan kaydırıldı” diyor.
“Oradaki çatışmalar Doğu’daki kadar ağır değil. Harkov’a saldıran kimi Rus birlikleri Kursk’a yönlendirildi.”
Her iki taraf açısından da toprak kazanımı, potansiyel müzakerelerde vereceği güç açısından değerli. Şimdi rastgele bir müzakere sürecinden bahsedilmese de, seçilmiş ABD Başkanı Donald Trump, savaşı 24 saat içinde sona erdirebileceğini söyledi. Fakat bunu nasıl yapacağından bahsetmedi.
Ukrayna, 19 Kasım Salı günü birinci kere, Washington’ın onayından bir gün sonra, ABD’nin verdiği uzun menzilli füzeleri Rusya’ya fırlattı.
Kararın kısmen, Ukrayna’nın Kursk bölgesine tutunması ve gelecekteki müzakerelerde pazarlık kozu olarak kullanılabilmesi için alındığı belirtiliyor.
Ancak Dr. Miron, Rusya’nın toprak kazanımlarının Moskova’ya daha güçlü bir müzakere durumu sağladığına inanıyor.
Katkıda bulunan: Alex Murray